In de rubriek Weekly Word Watch van Oxford Dictionaries van 20 april stelt gast-blogger John Kelly: “We live in the age of the blended word.” – We leven in de tijd van het mengwoord. Hij bespreekt de voorbeelden dorgi, een kruising tussen een dachshund en een corgi, en Beychella, de (hashtag) term voor het top optreden van Beyoncé op het festival Coachella ofwel Chella afgelopen zaterdag (14 April).
Vooral Beychella is interessant omdat met beide elementen – Bey en Chella– ook andere mengwoorden worden gevormd. Ze functioneren dus op dezelfde manier als voor- en achtervoegsels (prefixes en suffixes). De taalkundige Arnold Zwicky noemt ze daarom ‘libfixes’: een deel van een woord, dat door frequent gebruik in mengwoorden een combinatie element met een eigen betekenis is geworden.
Zowel in het Engels als in het Nederlands is deze ontwikkeling niet nieuw. De oudere term portmanteau-woorden is ontleend aan portmanteau, de term die Lewis Carroll in 1871 gebruikte in Through the Looking-Glass in de scene waarin Humpty-Dumpty probeert Alice de betekenis van de woorden in het gedicht Jabberwocky uit te leggen, waarop zij verzucht: “Somehow it seems to fill my head with ideas–only I don’t exactly know what they are!”
Humpty-Dumpty omschrijft twee van de zelfbedachte woorden in het gedicht als portmanteaus: slithy (lithe+slimy) en mimsy (flimsy+miserable). Een portmanteau- of mengwoord is dus een nieuw woord waarin twee of meer bestaande woorden worden gecombineerd wat betreft hun vorm en hun betekenis.
In de jaren zeventig en tachtig was het bedenken van zulke woorden al een geliefde bezigheid van Van Kooten en de Bie. Zij schonken het Nederlands schrijpend (1974), krommunicatie (1975), demonstructie (1975) en kneukfilm (1980).
Ook in het nieuwe millennium is het een rijke bron van nieuwe woorden, die vaak door reclamemakers, altijd een groep zeer creatieve taalgebruikers, bedacht worden, zoals:
| TERM | BETEKENIS | GEBRUIKER/BEDENKER |
| STRAFLOSSEN
(STRAF + AFLOSSEN) |
Extra kosten moeten betalen wanneer je je hypotheek sneller wilt aflossen | Florius Hypotheken |
| KADONEREN
(KADO + DONEREN) |
Namens iemand anders een geldbedrag schenken aan een goed doel i.p.v. diegene een kado te geven | KWF Kankerbestrijding,
bedacht door De Combinatie van Factoren |
| AFKLIKKEN
(AFKICKEN + KLIKKEN) |
Minder tijd besteden aan je mobiele telefoon. | BEN |
| AARDKLOTEN
(AARDE + AANKLOTEN) |
Eindeloos praten over klimaatproblemen zonder er iets aan te doen. | Greenchoice |
| FACEJAARDAG | Verjaardag van het moment dat je actief werd op Facebook. |
Mengwoorden zijn dus van alle tijden en tegelijk vaak tijdgebonden. Uiteindelijk raakt een mengwoord zo ingeburgerd dat taalgebruikers het niet langer als zodanig beschouwen, maar gewoon als een bestaand woord, zoals motel, testosteron en brunch. Of ze halen het niet en raken weer in vergetelheid, voor altijd verbonden met de trends en modes van de tijd waarin ze ontstonden. Brunchen heeft de eindstreep van de blijvende woorden gehaald, maar het is bijvoorbeeld nog geen uitgemaakte zaak of we over een paar jaar nog steeds gezellig met zijn allen gaan dinchen.